Bebeğinizin aydan aya gelişimiyle beraber beslenme planlamasında da değişiklikler oluyor. İlk 3-4 ayda yutma refleksi zayıf olan bebek sadece emerek beslenirken 4-6 ay itibariyle ek gıdalara başlanabiliyor. Peki bu süreçle birlikte bebeğiniz neler yiyebilir? Hangi besinlerden nasıl faydalar görür? Diyetisyen Fatma Osmanağaoğlu konuyla ilgili ayrıntılı bir yazı kaleme aldı.
Sinir sistemi, sindirim sistemi ve böbrek olgunlaşmasına bağlı olarak bebek beslenmesi evrelere ayrılır. İlk 3 – 4 ayda bebeğin yutma refleksi zayıf olduğu için bebek sadece emerek beslenebilir. Bundan dolayı kaşıkla verilen besinleri yutamayabilir. Ayrıca mide asitleri de azdır. Nişasta ve yağ sindirmeye yarayan enzimler gelişmemiştir. Bu nedenle en ideal gıda protein, yağ ve karbonhidrat oranı en mükemmel olan anne sütüdür. 4. aydan sonra bile kilo alımı iyiyse ve bebek doyuyorsa 6. aya dek ek gıdalara ihtiyaç yoktur.
Ek besinlere başlandıktan sonra anne sütü kesilmemeli tercihen 2 yaşına kadar devam edilebilinir.
4 – 6. aydan itibaren yutma refleksi başlar; bu dönemde ek gıdalara başlanabilir. Bu dönemde verilecek ek gıdalar anne sütünün tamamlayıcısıdır. Ek besinlere başlandıktan sonra anne sütü kesilmemeli tercihen 2 yaşına kadar devam edilebilinir.
- Ek gıdalara en erken 4, en geç 6 aylıkken başlanmalıdır. Anne sütü almayan bebeklerde ek besinlere 4. aydan erken başlanması durumunda besinlere tahammülsüzlük, kabızlık, ishal, alerji, kusma ve iştahsızlığa neden olabilirken; uzun vadede ise demir eksikliği ve kansızlık ortaya çıkabilir.
- Anne sütü almayan bebeğin ek besinlere geçişi daha zordur. Çünkü annenin yediği besinlere bağlı olarak sütün tadı da değişir. Örneğin anne sarımsaklı gıda yiyince süte de sarımsak tadı geçer, bebek de sarımsak tadına alışmış olur. Bundan dolayı anne sütü almayan bebeklerin ek besinlere geçişi daha zor oluyor.
Peki bu geçiş süreci nasıl olmalı?
Ek besinlere geçerken birkaç küçük kural bebeğin ve annenin işini kolaylaştıracaktır:
- İlk olarak hazmı en kolay ve en az alerjik olan gıdalar ile başlayın: Örnek: Sütlü pirinçli kaşık mamaları (veya ekonomik olsun diye pirinç unu muhallebi) veya elma suyu.
- İlk günlerde tek çeşit başlayın ki bebeğinizin bağırsakları birkaç yeni gıda ile birden ilgilenmek zorunda kalmasın. Ayrıca birkaç çeşit birden başlanırsa ortaya çıkan yan etkilerin hangi gıdaya bağlı olduğunu ayırt edemezsiniz. Yani her 2 – 3 günde bir tek çeşit verin. İkinci çeşidi, ilkine alıştıktan sonra verin.
- İlk ek gıdaların miktarı çok az olup yavaş yavaş arttırılır. Örnek: Elma suyu 1 – 2 çay kaşığı ile başlanır ertesi günlerde giderek arttırılır. Amaç yine bağırsakları zorlamadan alıştırmaktır. (Meyve sularına şeker eklenmemelidir.)
- Tüm besinleri kaşık ile verin.
- İlk ek besinleri öğle öğününde ve aç karna deneyin: tok bebek yeni gıdaları reddedebilir.
- Bebek, almadığı besinler için zorlanmamalı, bir süre sonra tekrar denenmelidir.
- Ek besinleri annenin yorgun olmadığı, keyifli olduğu, bebeğine yeni bir şeyler verme heyecanını duyduğu zaman vermek daha uygundur. Çünkü bebekler annedeki endişeyi, gerginliği hissederler. Gülümseyerek verilen gıdaları pek reddetmezler.
- Her yeni gıdadan sonra kakada bazı değişiklikler olabilir, telaşlanmayın.
- Anne sütünün azalmasına engel olmak için aynı öğünde ek besinlerin ardından anne sütü verilebilir.
- Bebeğinize beslenme alışkanlığı kazandırırken ödül veya ceza yöntemi uygulamayın. Neyi yemeleri gerektiği konusunda baskı ve kısıtlama uygulamayın.
Kısaca özetlersek:
4 – 6. Aylarda
- Meyve suyu
- Yoğurt
- Unlu sütlü mama
6 – 7. Aylarda
- Yumurta sarısı (7 dakika kaynatılır), haftada 3 gün
- Meyve püresi
- Sebze çorbası (sıvı yağ ilaveli)
- Yoğurt
- Tuzu alınmış beyaz peynir
- Bisküvi
7 -8. Aylarda
- Dana, balık ve tavuk eti
- Baklagiller (mercimek, nohut)
- Tam yumurta
Not: bu aylarda besinler ince kıyılır ya da rendelenir. Bir sıvı veya yoğurt ile sulandırılır.
8 – 9. Aylarda
- Nişastalı besinler (pilav, makarna, ekmek)
- Karaciğer
Not: yemek taneleri biraz daha büyük olabilir. Rende yerine doğranmış yiyecekler hazırlanabilir. Kendi kendine yemeyi öğrenmesi için eline sık sık çubuk biçimli yiyecekler verilir.
10 -12. Aylarda
- Evde yenen her şeyi bebeğiniz de yiyebilir.
- Yemekler tuzsuz olmalıdır.
Not: Bir yaşına kadar bebek beslenmesinde tuz, şeker ve baharatın yeri yoktur. Çünkü 1 yaştan küçük bebeklerin böbrekleri tam olgunlaşmadığı için gıdalara eklenen tuzu atamaz.
- Yemek suları ile beslenme çok sık yapılan bir hatadır. Hiçbir besin değeri olmayan bu beslenme şekli uygulanmamalıdır.
- 1 yaşın altında inek sütü (şişe süt veya SEK süt vs.) kesinlikle verilmemelidir. Aksi takdirde bebekte alerji, kansızlık, kabızlık gibi istenmeyen yan etkiler ortaya çıkar.
